Deze week verscheen de Miljoenennota 2026, en de reacties volgden direct. Vanuit politiek, maatschappelijke organisaties en bedrijfsleven klinkt breed de vraag: waar liggen de échte keuzes? Ook BKN doet met deze analyse een duit in het zakje. We zien dat de rekening en het beleid grotendeels vooruitgeschoven worden, terwijl de circulaire en sociale economie juist nu duidelijke kaders en stimulerende investeringen nodig hebben.

We staan voor een immense transitie. Geopolitiek is het belang van de circulaire economie voor onze grondstoffenonafhankelijkheid steeds duidelijker geworden, en we weten dat meer hergebruik, anders consumeren en de circulaire economie nodig zijn om de klimaatdoelen te kunnen halen. Ondanks dat de arbeidsparticipatie stijgt, staan er nog steeds veel mensen langs de kant doordat de arbeidsmarkt een afstand tot hen heeft. Deze begroting maakt helaas duidelijk dat de circulaire economie slechts bijzaak is voor dit demissionaire kabinet en dat inclusieve werkgevers als de kringloop nog bij lange na niet voldoende in het beleid worden meegenomen.

Het demissionaire kabinet spreekt uit dat de circulaire economie betekent dat je slim moet ondernemen, onafhankelijker worden, grip krijgen op kosten en zo bouwt aan een sterke, onafhankelijkere, veerkrachtigere en waardevollere economie. Vanuit BKN gezien vinden we dat dit dan wel goede, en eerlijke, beleidskaders vergt, maar ook ambitie vanuit de overheid. Helaas lezen we in deze begroting vooral stilstand en terugverwijzingen naar eerder ingezet Europees en nationaal beleid - waar de belangrijke circulaire en sociale sector vergeten lijkt.

Circulaire economie

Eerder dit jaar verscheen de Integrale Circulaire Economie Rapportage van het Pbl, waar we eerder op reageerden. Hierin omschreef het Pbl dat politiek gezien de urgentie mist om met de circulaire economie aan de slag te gaan. Dat zien we terug in deze begroting. Het is geen poging om een crisis in slow-motion af te wenden, maar vormt eerder een (beleidsarme) versnelling. De lineaire economie blijft het uitgangspunt in de Rijksbegroting. Het doel is economische groei, groei van het arbeidsaanbod en productiviteit. Zonder dat hierbij gekeken wordt hoe we dit in een écht circulaire en sociale economie vorm gaan geven.

Terwijl de Periodieke rapportage Circulaire Economie in 2026 pas zal laten zien of de doelen gehaald kunnen worden met 20% minder budget, loopt het ministerie op de zaken vooruit door zo’n 20% van het budget voor de circulaire economie te schrappen. Dit staat in schril contrast met de maatregelen die in de begroting geschetst worden. We zien namelijk, gelukkig, dat de overheid genoeg maatregelen ‘kan’ nemen. Dit zijn ook goede voorstellen, we lezen bijvoorbeeld de mogelijkheden om via accijnzen en belastingen te sturen op (minder) consumptie. Een maatregel waar BKN dan meteen aan denkt, is het verlagen van het btw-tarief op tweedehands producten. Echter blijft het bij hypothetische maatregelen.

In de begroting van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (I&W) kondigt het demissionaire kabinet aan in 2026 ondernemers te willen helpen circulair te ondernemen. Dit is wat BKN betreft een goede aankondiging en de juiste insteek. Hoe het demissionaire kabinet dit wil doen? Dat blijft vooral wijzen naar de Europese inzet, met als belangrijkste punt: gelijke spelregels en een gelijk speelveld zodat Nederlandse bedrijven zowel in Europese context als mondiaal kunnen concurreren. Klinkt sympathiek, maar hier hebben bedrijven zoals kringlooporganisaties en andere circulaire koplopers, mkb’ers, en sociale ondernemingen niet altijd evenveel aan. Ook helpt dit hen niet bij de concrete zorgen die er nú zijn, zoals de textielcrisis. Op productniveau blijft het kabinet naar de UPV-systematiek kijken, waar we nu wachten op het doorontwikkeltraject, we moeten dus geduldig wachten op wat de toekomst ons brengt.

Daarnaast lezen we dat er een lastenverzwaring van 567 miljoen voor de afvalsector komt. Dit is voor de kringloopsector geen goed nieuws, naar verwachting zal lokaal de afvalstoffenheffingen stijgen, en daarmee ook de kosten voor het bedrijfsafval waar onze leden last van zullen hebben. BKN sluit zich daarom ook aan bij de kritiek van de NVRD. Hoe dit precies uitvalt, zal lokaal verschillen. Het is teleurstellend om te lezen dat de voorgenomen polymerenheffing op deze manier bij ondernemers en burgers wordt neergelegd en niet waar het hoort.

De mogelijkheden om de circulaire economie via subsidies aan te jagen worden ook afgebouwd - er wordt zo’n 14 miljoen euro minder voor uitgetrokken dan vorig jaar. Daarentegen komen er wel enkele potjes vanuit het klimaatfonds beschikbaar die ook aangewend kunnen worden voor de circulaire economie. Denk aan de regeling DEI+ Circulaire economie.

Investeren in de toekomst?

Binnen de begroting van het ministerie van Economische Zaken (EZ) is ook aandacht voor de circulaire economie. Dit richt zich vooral op het gezamenlijk met I&W inzetten op maatschappelijk verantwoord kopen en circulair ondernemen. Al met al lijkt de begroting op het gebied van circulariteit vooral gericht op minder uitgaven en het aanpakken van regeldruk. Hoe dit zich concreet uit laat werken moeten we nog even afwachten.

Onder EZ valt ook het Nationaal Groeifonds. Dit is bedoeld om middelen beschikbaar te stellen voor extra investeringen om het duurzame verdienvermogen van Nederland te vergroten. Dit zijn middelen die hard nodig zijn. Een goed investeringsfonds is meer dan welkom voor circulaire en sociale ondernemers. Helaas zien we in het Nationaal Groeifonds en ook bij het Klimaatfonds (ministerie van Klimaat en Groene Groei, KGG) op het gebied van circulariteit hetzelfde probleem ontstaan: de focus ligt bijna volledig op plastics en op biobased bouwen. Geen onbelangrijke thema's waar ook nog veel investeringen nodig zijn, maar de eenzijdige focus laat enorme problemen open. Neem de textielsector die compleet op slot zit, waar ook investeringen nodig zijn om tot een circulaire textielketen te komen. Dit is momenteel voor kringlopen, sorteerders en recyclers één van de grootste hoofdpijndossiers. Hier wordt geen woord over gerept. Daarnaast mist hierin ook stevige aandacht en investeringen in de opleidingen van de toekomst. Voor kringlooporganisaties, en de Academie Kringloop Nederland, is het een groot gemis dat het Nationaal Groeifonds en het Actieplan Groene en Digitale banen niet nadrukkelijk gekoppeld is aan opleidingen in circulaire vaardigheden.

Naast het feit dat via het Nationaal Groeifonds enige ruimte is voor investeren, mist in algemene zin door de gehele begroting de visie op een langjarig investeringsklimaat voor circulaire ondernemers. Dit is niet vreemd in een beleidsarme begroting, maar het is niet de eerste beleidsarme begroting van de afgelopen jaren. Door het gebrek aan visie, sturing en vooral duidelijkheid blijft de circulaire economie haperen.

Inclusief werkgeverschap

In de begroting schrijft het demissionaire kabinet over huidige uitdagingen in de sociale zekerheid en over bestaanszekerheid. Hierin wordt benoemd dat het huidige beleid eenvoudiger moet worden gemaakt voor werkgevers én werknemers - ook voor mensen met een ondersteuningsvraag. In die context wordt bijvoorbeeld gewerkt aan de vereenvoudigde Banenafspraak voor mensen met een arbeidsbeperking, aan een vereenvoudigd inkomensondersteuning en aan de Participatiewet in Balans die vanaf 2026 ingaat. Mooie eerste stappen, maar helaas zijn dit lange termijn wetgevingen waarvoor een lange adem nodig is.

Daarnaast komt er meer geld beschikbaar voor beschut werk, en wordt toegewerkt naar een structurele forfaitaire loonkostensubsidie. Naar verwachting wordt loonwaardemeting voor beschut werk in 2028 afgeschaft, maar dat is nog in afwachting van aangepaste wetgeving. Dit is zeker nodig om het ook voor werkgevers als kringlooporganisaties mogelijk én makkelijker te maken om mensen met een beschut werk indicatie een werkplek te bieden. We zien deze mogelijkheden dan ook graag gauw tegemoet.

Er is aandacht voor de mogelijkheid dat statushouders zo snel mogelijk aan het werk kunnen en moeten kunnen participeren op de arbeidsmarkt en in de maatschappij. In lijn met huidig beleid, wil het demissionair kabinet dat statushouders zo vroeg mogelijk de taal leren en het liefst via betaald werk kunnen participeren. De kringloop is bij uitstek dé plek waar iedereen welkom is en een kans krijgt om zich te ontwikkelen op de werkvloer, ongeacht taalachterstand of achtergrond. Statushouders krijgen dan ook een plek bij de kringloop. Het verschilt nu echter hoe dit per gemeente is georganiseerd. Ons devies: maak dit nog makkelijker voor kringlooporganisaties en investeer in deze inclusieve werkgevers.

Als het gaat om medewerkers van werkontwikkelbedrijven, en werkontwikkelbedrijven zelf, komt er een compensatie voor diens medewerkers en een per gemeente uitgekeerde impulsbudget voor de bedrijven. Positief nieuws dus voor deze groep mensen, en in sommige gevallen ook voor kringloopmedewerkers die in dienst zijn bij het werkontwikkelbedrijf.

Als we kijken naar hoe het demissionaire kabinet tot een toekomstbestendige arbeidsmarkt wil komen, zien we eigenlijk geen nieuwe plannen. De huidige aanpak rondom (regionale) arbeidsmarktbeleid wordt voortgezet. Met de hervorming arbeidsmarktinfrastructuur wordt er bijvoorbeeld gewerkt aan makkelijker arbeidsmarktbeleid en een ‘’sterker van-werk-naar-werk stelsel'', staat in de begroting van SZW.

Via dit huidige beleid wil het demissionaire kabinet bouwen aan een ''toekomstbestendige arbeidsmarkt’’. De verschillende beleidsstukken vormen an sich een goede eerste stap richting mogelijkheden voor inclusief werkgeverschap, maar we zien op alle vlakken dat de koppeling met de kringloop- en circulaire sector mist en dat het tempo te laag ligt. Dat komt tot uiting in de vereenvoudiging banenafspraak en het afschaffen van de verplichte loonwaardemeting, wat duidelijk meerjarenplannen zijn. Inclusieve werkgevers én de mensen met een ondersteuningsvraag die zouden willen werken, maar waar de arbeidsmarkt nu nog een afstand tot heeft, zouden daar niet de dupe van mogen zijn.

LLO en duurzame inzetbaarheid

Over de begroting van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) is veel te doen, zeker in de onderwijssector. Voor kringlooporganisaties zien we vooral dat er enorme kansen blijven liggen als het gaat om leven lang ontwikkelen (LLO). Wat LLO en het bevorderen van duurzame inzetbaarheid van werknemers betreft, staat in de begroting van het ministerie van OCW niet veel nieuws: de huidige LLO onderwijsagenda wordt gecontinueerd. Ondanks mooie stappen rondom LLO, duurzame inzetbaarheid en opleiden voor de arbeidsmarkt van de toekomst, zien we dat de economie van de toekomst, en met name de kansen binnen de circulaire sector, vergeten worden.

Er is geïnvesteerd in de overgang van school naar werk voor jongeren in een kwetsbare positie en in loopbaanbegeleiding en het LLO Collectief Laagopgeleiden en Laaggeletterden vanuit OCW is definitief toegekend. Maar over het algemeen gaat de aandacht uit naar de traditionele kansensectoren, en hier zit nu net de crux. Willen we naar een duurzame én sociale economie, dan moeten we gaan opleiden en investeren in banen van de toekomst; circulaire banen. Naast een gebrek aan aandacht voor circulaire banen en bijbehorende kansensector in het Nationaal Groeifonds en het Actieplan Groene en Digitale banen, zien we helemaal geen aandacht voor opleidingen in circulaire vaardigheden. Als dit beleid zo doorgaat, stomen we te weinig mensen klaar voor een toekomst waarin circulariteit de norm is.

Ondernemerschap

In de Miljoenennota wordt gesproken over de negatieve gevolgen van complex beleid voor burgers en bedrijven. We horen nu al jaren vanuit Den Haag dat het beleid minder complex moet, maar ondertussen zien we juist steeds complexere wetgeving op onze sector afkomen. Denk hierbij aan de wijzingen van het Digitaal Opkopersregister en aan regelingen rondom inclusief werkgeverschap. Bovendien gaat de regeldruk omhoog, doordat producenten onder het mom van UPV-systemen steeds meer data eisen van de kringloopsector, terwijl er lage vergoedingen en veel inspanningen tegenover staan.

Terwijl ondernemers willen verduurzamen en overstappen op het elektrificeren van het bedrijfswagenpark, kiest het demissionaire kabinet voor een ongerichte en generieke lastenverlaging. Er wordt 1,7 miljard euro fossiele subsidie uitgetrokken voor een tijdelijke verlenging van de accijnsverlaging op brandstoffen. Dit geld had beter besteed kunnen worden, bijvoorbeeld aan doelgroepenbeleid en begeleiding voor mensen met een ondersteuningsvraag. Daarmee helpen we juist de mensen die een lastenverlaging daadwerkelijk nodig hebben. Daarnaast zou het goed gebruikt kunnen worden voor het verduurzamen van woningen, bedrijfspanden en wagenparken. En er zijn nog tig andere alternatieven te bedenken. Helaas staan de huidige keuzes symbool voor de begroting: de laatste cadeaus van een aftredend kabinet.

Afsluitend

De conclusie is dat we ons aan kunnen sluiten bij de reactie van de Raad van State: de rekening wordt doorgeschoven naar later. Kringlooporganisaties hoeven voorlopig niet te verwachten dat deze begroting hen op circulair, inclusief, of welk vlak dan ook financieel vooruithelpt. Het kabinet is demissionair, en zolang er geen nieuw kabinet gevormd is, worden essentiële keuzes in beleid en de begroting vooruit geschoven.

Lees hier de begrotingsstukken